Zgodnie z danymi podanymi przez GUS na koniec stycznia 2024 roku liczba cudzoziemców wykonujących pracę w Polsce wyniosła niemal milion. Wśród tej grupy najliczniejsi są wciąż obywatele Ukrainy, jednak coraz więcej pracowników pochodzi również z innych krajów. W związku z wciąż rosnącą liczbą cudzoziemców zatrudnianych w naszym kraju rząd polski postanowił zmienić obowiązujące dotychczas regulacje prawne związane z pobytem stałym oraz zatrudnieniem osób niepochodzących z Polski. Nowe przepisy mają na celu usprawnić proces wydawania zezwoleń na pracę oraz zwiększyć bezpieczeństwo obcokrajowców.
Najważniejsze założenia nowych regulacji prawnych
Część nowych regulacji prawnych dotyczy obywateli Ukrainy, którzy przybyli do naszego kraju w związku z konfliktem zbrojnym na terenie ich państwa. Na mocy uchwalonej ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy ich przebywanie na terenie Polski do dnia 30 września 2025 roku uważa się za legalne. W związku z tym mają oni również prawo do pracy w naszym kraju bez konieczności uzyskania zezwolenia na pracę.
Pozostałe regulacje prawne odnoszą się do wszystkich cudzoziemców zatrudnianych w Polsce. Do najważniejszych ustaleń w tej kwestii należą:
- cyfryzacja procesu zatrudniania,
- uściślenie warunków otrzymywania zezwoleń na pracę,
- likwidacja tzw. testu runku pracy,
- wyższe sankcje za naruszenie warunków umowy z cudzoziemcem.
Zalety wprowadzenia informatyzacji procesu zatrudnienia cudzoziemców
Pełna cyfryzacja procesu jest dużym ułatwieniem zarówno dla cudzoziemców, jak i pracodawców. Każdy obcokrajowca, chcąc pracować w Polsce, będzie musiał założyć własne konto na portalu praca.gov.pl, będącym jedynym miejscem składania wszelkich wniosków. W systemie będą dostępne nie tylko zezwolenia, ale również informacje związane z aktualnym lub poprzednim zatrudnieniem.
Dzięki takiemu elektronicznemu dostępowi cudzoziemca nie będzie musiał osobiście dostarczać wszystkich dokumentów w urzędzie, co często wydłużało cały proces. Zyska on łatwy dostęp do dokumentów legalizujących jego zatrudnienie – zezwoleń, oświadczeń oraz decyzji konkretnych organów.
W razie konieczności do elektronicznej bazy pracownika będą miały dostęp również inne organy, np. policja, straż graniczna czy konsulat, co ułatwi ściślejszą kontrolę nad legalnością zatrudnienia.
Czy zniesienie testu rynku pracy to dobre rozwiązanie?
Przed nowelizacją ustawy w Polsce obowiązywała zasada tzw. testu rynku pracy, który miał służyć ochronie bezrobotnych na lokalnym rynku pracy. Procedura ta polegała na sprawdzeniu, czy pracodawca zamiast cudzoziemca nie mógłby zatrudnić osoby znajdującej się w bazie osób bezrobotnych.
Ze względu na niski stopień bezrobocia w Polsce test rynku pracy okazał się jednak zbędnym formalizmem, który jedynie wydłużał proces pozyskiwania zezwoleń na pracę przez cudzoziemców. Zniesienie procedury tzw. testu pracy pozwoli zachować równowagę w dostępie do rynku pracy i usprawnić procedurę.
Jakie jeszcze zmiany w zatrudnieniu cudzoziemców znalazły się w ustawie?
Projekt ustawy dotyczącej zatrudnienia cudzoziemców zawiera także szereg mniejszych zmian i rozwiązań, dotyczących m.in.:
- zasad karania pracodawców za naruszenia pracownicze;
- okoliczności będących podstawą do zablokowania złożenia oświadczenia;
- usuwania z ewidencji niewykorzystanych oświadczeń.
Cyfryzacja procesu zatrudnienia cudzoziemców pozwala na weryfikację przez system przesłanek odmowy wydania zezwolenia poprzez sprawdzenie czy pracodawca przestrzega warunków zatrudnienia i nie był wcześniej karany za uchybienia w tej kwestii. Możliwe będzie również zweryfikowanie, czy wynagrodzenie cudzoziemca nie różni się od wynagrodzenia pozostałych pracowników na tym samym stanowisku.
Zezwolenia na pracę cudzoziemca nie będą wydawane pracodawcom, którzy zalegają ze składkami ZUS lub zaliczkami za podatek dochodowy oraz tym, na których nałożono karę. Dodatkowo zamknięta lista sytuacji uniemożliwiających pracodawcy złożenie oświadczenia o zatrudnianiu ułatwi jego weryfikację i ewentualną blokadę.